عمل لیزیک در دوران شیردهی؛ بررسی عوارض، زمان مناسب و ایمنی نوزاد

تغییرات هورمونی ناشی از شیردهی (به‌ویژه پرولاکتین) باعث تورم و تغییر در انحنای قرنیه می‌شود که می‌تواند نتایج اندازه‌گیری پیش از عمل را کاذب کند. همچنین خشکی چشم در این دوران تشدید می‌شود و داروهای پس از عمل ممکن است ملاحظاتی برای شیردهی داشته باشند. بنابراین، استاندارد طلایی پزشکی، به تعویق انداختن عمل تا پایان شیردهی و تثبیت نمره چشم است.

فیزیولوژی تغییرات چشم در دوران شیردهی (تعریف علمی)

برای درک اینکه چرا جراحان محافظه‌کار از انجام عمل در این دوران اجتناب می‌کنند، باید نگاهی به فیزیولوژی بدن مادر داشته باشیم. در دوران شیردهی، سطح هورمون‌هایی مانند پرولاکتین و اکسی‌توسین بالاست و نوسانات استروژن همچنان وجود دارد. قرنیه چشم بافتی است که گیرنده‌های هورمونی دارد.

این نوسانات هورمونی باعث احتباس مایعات (Edema) در استرومای قرنیه می‌شود. وقتی قرنیه ورم می‌کند، ضخامت و انحنای آن تغییر می‌کند. از آنجا که اساس عمل لیزیک در دوران شیردهی و سایر روش‌ها (مانند فمتولیزیک یا PRK) بر پایه تراش دقیق میکرونی قرنیه استوار است، هرگونه تغییر موقت در ضخامت قرنیه می‌تواند منجر به محاسبات اشتباه و در نتیجه باقی ماندن شماره چشم یا برگشت‌پذیری آن پس از قطع شیردهی شود.

چرا عمل لیزیک در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود؟ (علت‌ها و ریسک‌ها)

به عنوان یک جراح قرنیه، سه دلیل اصلی بالینی برای منع موقت این جراحی در دوران لاکتاسیون (شیردهی) دارم:

۱. ناپایداری انکساری (Refractive Instability)

شماره چشم شما در این دوران ممکن است واقعی نباشد. سوالی که اغلب در مطب پرسیده می‌شود این است که آیا چشم ضعیف قوی می‌شود؟ در پاسخ باید گفت در دوران بارداری و شیردهی، به دلیل تورم بافتی، ممکن است نمره چشم به طور موقت تغییر کند و حتی گاهی احساس کنید دیدتان بهتر یا بدتر شده است. این “میوپی موقت” (نزدیک‌بینی کاذب) یا نوسانات دید، پس از بازگشت هورمون‌ها به سطح نرمال از بین می‌رود. بنابراین عمل روی چشمی که نمره ناپایدار دارد، ریسک بالایی دارد.

۲. تشدید خشکی چشم (Dry Eye Exacerbation)

لیزیک به طور ذاتی باعث خشکی موقت چشم می‌شود (به دلیل قطع اعصاب قرنیه هنگام ایجاد فلپ). از طرفی، تغییرات هورمونی شیردهی نیز کیفیت لایه اشک را کاهش می‌دهد. ترکیب این دو عامل می‌تواند منجر به خشکی چشم شدید، تاری دید طولانی‌مدت و حتی زخم‌های سطح قرنیه (کراتیت) شود که برای مادری که باید شبانه‌روز از نوزاد مراقبت کند، بسیار آزاردهنده است.

۳. انتقال دارو به شیر مادر

اگرچه لیزر به خودی خود هیچ اشعه مضری برای نوزاد ندارد، اما قطره‌های چشمی که پس از عمل تجویز می‌شوند (آنتی‌بیوتیک‌ها و کورتون‌ها) ممکن است به مقدار ناچیز وارد جریان خون و شیر مادر شوند.

به نقل از آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا ( AAO ):

Original Text: “LASIK is generally not advisable in patients who are pregnant or breastfeeding. Research has shown that glasses and contact prescriptions often change during pregnancy. Similar changes occur during breastfeeding as well.”

ترجمه فارسی: «انجام لیزیک معمولاً برای بیمارانی که باردار هستند یا در حال شیردهی می‌باشند، توصیه نمی‌شود. تحقیقات نشان داده است که نمره عینک و لنز اغلب در دوران بارداری تغییر می‌کند. تغییرات مشابهی در دوران شیردهی نیز رخ می‌دهد.»

ملاحظات دارویی و ایمنی نوزاد

یکی از نگرانی‌های اصلی مادران، ورود داروها به بدن نوزاد است. پس از جراحی‌های عیوب انکساری، ما معمولاً از دو دسته دارو استفاده می‌کنیم:

1. آنتی‌بیوتیک‌ها: مانند موکسی‌فلوکساسین (Moxifloxacin) یا افلوکساسین.
2. کورتیکواستروئیدها: مانند پردنیزولون (Prednisolone) یا دگزامتازون.

طبق پایگاه داده دارویی و شیردهی (LactMed)، ورود این داروها به شیر مادر در صورت استفاده از قطره‌های چشمی بسیار ناچیز است، اما صفر نیست.

به نقل از پایگاه داده LactMed (NIH) :

Original Text: “Maternal use of an eye drop that contains moxifloxacin presents negligible risk for the nursing infant. To substantially diminish the amount of drug that reaches the breastmilk… place pressure over the tear duct by the corner of the eye for 1 minute.”

ترجمه فارسی: «استفاده مادر از قطره چشمی حاوی موکسی‌فلوکساسین خطر ناچیزی برای نوزاد شیرخوار دارد. برای کاهش قابل توجه مقدار دارویی که به شیر مادر می‌رسد… گوشه چشم (مجرای اشکی) را به مدت ۱ دقیقه فشار دهید.»

تشخیص و معاینات پیش از عمل

اگر شما دوران شیردهی را پشت سر گذاشته‌اید و قصد عمل دارید، پروسه تشخیص در کلینیک ما بسیار دقیق خواهد بود. ما صرفاً به تعیین نمره چشم اکتفا نمی‌کنیم. تشخیص دقیق ورم‌های میکروسکوپی ناشی از هورمون، نیازمند دستگاه‌های بسیار دقیقی است که در بهترین کلینیک چشم‌پزشکی مشهد با تجهیزات پیشرفته و مراکز معتبر دانشگاهی در دسترس هستند. معاینات تخصصی شامل موارد زیر است:

• پنتاکم (Pentacam) و کورویس (Corvis): برای بررسی بیومکانیک قرنیه. اگر قرنیه شما هنوز تحت تاثیر هورمون‌ها “نرم” باشد، این دستگاه‌ها به ما هشدار می‌دهند.
• بررسی دقیق خشکی چشم (Schirmer Test & TBUT): کیفیت اشک باید به حالت نرمال برگشته باشد.
• تاریخچه دقیق پزشکی: ما دقیقاً زمان قطع شیردهی و بازگشت قاعدگی را می‌پرسیم تا از ثبات هورمونی مطمئن شویم.

بهترین زمان برای انجام عمل لیزیک بعد از زایمان

سوال طلایی این است: “کی می‌توانم عمل کنم؟” به عنوان یک قانون کلی در کتاب‌های مرجع چشم‌پزشکی، ما توصیه می‌کنیم:

1. صبر کنید تا شیردهی کاملاً قطع شود.
2. پس از قطع شیردهی، حداقل ۳ ماه (و در شرایط ایده‌آل ۶ ماه) صبر کنید تا سطح هورمون‌ها به وضعیت پایه برگردد و قاعدگی منظم شود.
3. نمره چشم شما باید در دو معاینه متوالی با فاصله چند ماه، ثابت مانده باشد.

انجام عمل لیزیک در دوران شیردهی ریسک “رگرشن” (Regression) یا بازگشت نمره چشم را به شدت افزایش می‌دهد و ممکن است شما را نیازمند عمل مجدد کند.

مراقبت‌های پس از درمان (در صورت انجام عمل اضطراری)

در موارد بسیار نادری که جراحی در این دوران الزامی باشد (نه برای زیبایی)، رعایت نکات زیر حیاتی است:

• تکنیک انسداد مجرای اشکی (Punctal Occlusion): بلافاصله پس از ریختن قطره، انگشت خود را روی گوشه داخلی چشم (کنار بینی) به مدت ۳ دقیقه فشار دهید. این کار جذب سیستمیک دارو را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد و مانع ورود آن به شیر می‌شود.
• زمان‌بندی شیردهی: دارو را بلافاصله بعد از شیر دادن استفاده کنید تا در نوبت بعدی شیردهی، غلظت دارو در بدن شما به حداقل رسیده باشد.
• استفاده از اشک مصنوعی بدون نگهدارنده: برای مدیریت خشکی چشم، استفاده مکرر از این قطره‌ها بی‌خطر و ضروری است.

نتیجه‌گیری: صبر، کلید موفقیت است

چشم‌های شما دریچه ارتباط شما با فرزندتان و دنیای اطراف است. عجله در انجام عمل‌های اصلاحی در دورانی که بدن شما درگیر طوفان هورمونی است، قمار بر سر کیفیت بینایی است. انتخاب زمان درست و پزشک ماهر حیاتی است. مراجعه به بهترین دکتر فوق تخصص چشم در مشهد با بیشترین رضایت بیماران یا متخصصین مجرب در شهر خودتان، می‌تواند به شما اطمینان دهد که جراحی تنها زمانی انجام می‌شود که ریسک آن برای شما و نوزادتان به صفر رسیده باشد. اجازه دهید بدنتان به تعادل برسد تا بتوانیم دیدی شفاف و پایدار را به شما هدیه دهیم.

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. آیا لیزر به کار رفته در عمل لیزیک روی شیر مادر اثر می‌گذارد؟ خیر، لیزر اگزایمر و فمتوسکند که در جراحی‌های چشم استفاده می‌شوند، تنها روی بافت قرنیه اثر می‌کنند و هیچ‌گونه جذب سیستمیک یا ورود به جریان خون و شیر ندارند. نگرانی اصلی مربوط به داروهای بعد از عمل است، نه خود اشعه لیزر.

۲. اگر در دوران شیردهی عمل کنم، نمره چشمم برمی‌گردد؟ احتمال آن بسیار زیاد است. به دلیل تورم قرنیه ناشی از هورمون‌ها، ممکن است دستگاه لیزر بر اساس یک نمره کاذب قرنیه را تراش دهد. وقتی شیردهی تمام شود و ورم قرنیه بخوابد، نمره چشم واقعی شما نمایان می‌شود که با تراش انجام شده هماهنگ نیست.

۳. آیا می‌توانم قطره‌های بی‌حسی عمل را در دوران شیردهی استفاده کنم؟ بله. قطره‌های بی‌حسی موضعی که در حین عمل استفاده می‌شوند، جذب سیستمیک بسیار ناچیزی دارند و چون فقط یک‌بار استفاده می‌شوند، خطری برای نوزاد ندارند.

۴. من ۶ ماه است شیر می‌دهم و پریودم منظم شده، آیا می‌توانم عمل کنم؟ حتی با وجود قاعدگی منظم، هورمون پرولاکتین (شیرساز) همچنان در بدن فعال است و می‌تواند روی بیومکانیک قرنیه اثر بگذارد. توصیه اکید ما این است که تا ۳ ماه پس از “قطع کامل” شیردهی صبر کنید.

۵. تغذیه بعد از جراحی؛ آب هویج بعد از عمل چشم خوبه یا بد؟ این یکی از سوالات پرتکرار است که آب هویج بعد از عمل چشم خوبه یا بد؟ ویتامین A موجود در هویج برای سلامت کلی شبکیه و بینایی مفید است و به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم توصیه می‌شود، اما نباید انتظار داشت که مصرف آن به تنهایی باعث تغییر نمره چشم یا ترمیم سریع‌تر زخم لیزیک شود. مصرف مایعات کافی در دوران شیردهی برای حفظ رطوبت چشم اهمیت بیشتری دارد.