زمان لازم برای استراحت و بهبودی بعد از عمل تعویض مفصل زانو

توانبخشی پس از جراحی تعویض زانو معمولاً شامل یک برنامه 12 هفته‌ای است که به تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکت مفصل کمک می‌کند. هدف این مراحل، بازگرداندن بیمار به زندگی فعال و طبیعی است. اگرچه روند بهبودی کامل ممکن است تا یک سال طول بکشد، بسیاری از افراد می‌توانند زودتر به فعالیت‌های روزمره بازگردند. برای مثال، اغلب بیماران توانایی راه رفتن بدون کمک را حدود 3 هفته پس از جراحی بازیافته و معمولاً پس از 4 تا 6 هفته می‌توانند دوباره رانندگی کنند.

این دوره بهبودی به عوامل مختلفی از جمله سطح فعالیت فرد قبل از جراحی و تعهد به انجام تمرینات توانبخشی بستگی دارد. پیروی دقیق از برنامه توانبخشی و انجام تمرینات به‌طور منظم می‌تواند به تسریع روند بهبودی کمک کند و میزان موفقیت بلندمدت جراحی را افزایش دهد.

روز اول پس از جراحی تعویض مفصل زانو

توانبخشی پس از بیدار شدن بیمار بعد از جراحی آغاز می‌شود و شامل مراحل مختلفی برای بازگشت تدریجی به حرکت و زندگی روزمره است. جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است به صورت سرپایی یا همراه با بستری شدن باشد و این موضوع به شرایط بیمار و جراحی بستگی دارد. پس از جراحی، بیمار با کمک فیزیوتراپ از تخت بلند شده و شروع به حرکت می‌کند؛ این اولین گام برای بازیابی توان حرکتی و جلوگیری از مشکلات احتمالی آینده است. آموزش صحیح استفاده از وسایل کمکی مانند واکر و عصا در این مرحله بسیار اهمیت دارد.

اولین روزها پس از جراحی: بیمار در روزهای اول باید بتواند کارهایی مانند لباس پوشیدن و استفاده از سرویس بهداشتی را با کمک پرستار یا کاردرمانگر انجام دهد. فیزیوتراپی در این مرحله به تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی زانو کمک می‌کند و از همان ۲۴ ساعت اول باید آغاز شود.

معیارهای ترخیص بیمار از بیمارستان: برای اطمینان از آمادگی بیمار برای ترخیص، پزشکان چندین معیار را بررسی می‌کنند، از جمله:

• ثبات علائم حیاتی مثل ضربان قلب و فشار خون
• کنترل درد با داروهای تجویزی
• توانایی حرکت، از جمله بلند شدن از تخت، راه رفتن کوتاه و توانایی بالا رفتن از چند پله

فعالیت‌های توانبخشی در خانه: در روزهای ابتدایی پس از بازگشت به خانه، تورم و کبودی زانو طبیعی است. تمرکز بر صاف نگه‌داشتن زانو و بهبود تدریجی میزان خم شدن زانو، از اهداف اصلی است. رعایت توصیه‌های پزشکی و تمرینات فیزیوتراپی به بهبودی سریع‌تر و جلوگیری از فشار اضافی بر زانو کمک می‌کند.

میزان بهبودی تا هفته اول

تا پایان هفته اول پس از جراحی تعویض مفصل زانو، روند بهبودی به‌طور پیوسته پیش می‌رود و تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و دامنه حرکتی زانو انجام می‌شود. اهداف اصلی هفته اول شامل موارد زیر است:

• تمرین راه رفتن. بازسازی الگوی راه رفتن طبیعی و افزایش اعتماد به نفس بیمار برای استفاده از زانو.
• افزایش دامنه حرکتی. تلاش برای صاف و خم کردن زانو به اندازه طبیعی.
• تقویت عضلات اطراف زانو. شروع تمرینات سبک برای تقویت عضلات و حمایت از مفصل.
• استفاده از دوچرخه ثابت. در صورت اجازه فیزیوتراپیست، شروع دوچرخه‌سواری سبک برای تقویت زانو.

همچنین، برای مدیریت درد و تورم، بیمار باید از داروهای مسکن تجویز شده استفاده کند، از کمپرس یخ برای کاهش التهاب بهره ببرد و زانو را بالا نگه دارد تا ورم کاهش یابد. این اقدامات به تسریع روند بهبودی کمک کرده و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.

پایبندی به دستورالعمل‌ها و مشورت با فیزیوتراپیست و پزشک در این مرحله ضروری است تا روند بهبودی به‌طور مؤثر پیش برود.

نحوه دوش گرفتن پس از جراحی زانو

نحوه دوش گرفتن پس از جراحی تعویض زانو نیازمند رعایت برخی دستورالعمل‌های بهداشتی است تا روند بهبود زانو به‌خوبی پیش برود و از عفونت جلوگیری شود. تیم درمانی به شما خواهد گفت که چند روز پس از جراحی می‌توانید دوش بگیرید. اگر جراح از پانسمان‌های ضد آب استفاده کرده باشد، معمولاً می‌توانید در همان روزهای ابتدایی پس از جراحی، دوش بگیرید. با این حال، در صورتی که پانسمان ضد آب نباشد، ممکن است لازم باشد بین ۵ تا ۱۰ روز یا تا زمان تعیین‌شده‌ای منتظر بمانید.

انجمن جراحان هیپ و زانو آمریکا (AAHKS) توصیه می‌کند که تا ۳ یا ۴ هفته از خیس کردن مستقیم محل جراحی خودداری کنید تا زخم به‌خوبی بهبود یابد و عفونت ایجاد نشود. این به معنای آن است که در این مدت باید از نشستن در وان حمام یا استخر نیز پرهیز کنید.

مواردی که در هنگام دوش گرفتن باید رعایت کنید:

• استفاده از پانسمان ضد آب یا کاور محافظ زخم. اگر پانسمان ضد آب ندارید، می‌توانید از پوشش‌های ضد آب مخصوص استفاده کنید که زخم را خشک و محافظت می‌کنند.
• اجتناب از فشار بر روی زانو. تا زمان بهبود کامل، در هنگام دوش گرفتن باید از وارد کردن وزن زیاد روی زانو خودداری کنید و از وسایل کمکی مانند صندلی حمام یا دسته‌های کمکی استفاده کنید.
• آماده‌سازی وسایل در دسترس. قبل از دوش گرفتن، صابون و وسایل مورد نیاز را در دسترس قرار دهید تا مجبور نباشید برای دسترسی به آنها، حرکات اضافی انجام دهید که ممکن است به زانو فشار وارد کند.

همچنین،ممکن است تا چند هفته نیاز به حمایت یا کمک دیگران در هنگام دوش گرفتن داشته باشید. رعایت این نکات می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر عفونت و سرعت بخشیدن به روند بهبودی شما داشته باشد.

میزان بهبودی تا هفته سوم

در هفته سوم از دوره بهبودی پس از جراحی تعویض زانو، پیشرفت قابل توجهی در توانایی‌ها و حرکت خود تجربه خواهید کرد. در این مرحله، برنامه تمرینی و فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، تحرک و دامنه حرکتی زانو ادامه پیدا می‌کند. بسیاری از افراد تا این زمان دیگر نیازی به استفاده از عصا یا دیگر وسایل کمکی ندارند؛ اگر هنوز از عصا استفاده می‌کنید، باید آن را در دست مخالف زانوی عمل‌شده بگیرید و از خم کردن بیش از حد زانو اجتناب کنید. این کار به توزیع بهتر وزن و بهبود فرم راه رفتن کمک می‌کند.

برای بهبود حرکت و جلوگیری از سفتی زانو، بهتر است زمان نشستن و راه رفتن را به طور متناوب در طول روز تنظیم کنید. نشستن طولانی می‌تواند باعث ایجاد احساس سفتی در زانو شود؛ بنابراین، به‌صورت منظم ایستاده و چند قدم راه بروید تا از خشکی جلوگیری شود.

پیشرفت‌هایی که در این مرحله می‌توانید تجربه کنید:

• قادر خواهید بود بدون احساس ناراحتی خاصی بیش از ۱۰ دقیقه بایستید یا راه بروید.
• انجام فعالیت‌های روزمره مانند دوش گرفتن و لباس پوشیدن آسان‌تر خواهد شد.
• بسیاری از افراد دیگر نیازی به واکر ندارند و می‌توانند با استفاده از عصا یا حتی بدون وسایل کمکی به راحتی راه بروند.
• بیشتر افراد می‌توانند در این مرحله بدون استفاده از داروهای تجویزی درد را کنترل کنند، اگرچه استفاده از مسکن‌های سبک‌تر مانند استامینوفن ممکن است همچنان توصیه شود.

در این دوره، پزشک و فیزیوتراپ بر اساس میزان پیشرفت و شرایط خاص شما، برنامه تمرینی را تعدیل خواهند کرد تا به بهبود بیشتر عملکرد زانو و بازگشت به فعالیت‌های عادی کمک کنند.

میزان بهبودی تا هفته ۴ تا ۶

در هفته چهارم تا ششم پس از جراحی تعویض زانو، اگر برنامه‌های تمرینی و توانبخشی را با دقت دنبال کرده باشید، بهبود قابل ملاحظه‌ای در قدرت، انعطاف‌پذیری، و دامنه حرکتی زانو خواهید داشت. در این مرحله، باید شاهد کاهش قابل توجهی در تورم و التهاب زانو باشید و همچنین خم شدن و تحمل وزن زانو بهبود یافته باشد. هدف اصلی در این مرحله، تقویت بیشتر عضلات و به حداکثر رساندن دامنه حرکتی است.

فیزیوتراپ معمولاً برنامه تمرینی شما را با تمریناتی پیچیده‌تر برای تقویت زانو و پا تکمیل می‌کند. شما ممکن است به تدریج بتوانید مسافت‌های طولانی‌تری راه بروید و در اغلب موارد دیگر به وسایل کمکی مثل عصا نیازی نخواهید داشت.

فعالیت‌ها و تمرینات پیشنهادی در این مرحله:

• بلند کردن پاشنه و انگشتان پا. این حرکت به بهبود تعادل و تقویت عضلات ساق کمک می‌کند. در حالت ایستاده، ابتدا روی انگشتان پا بلند شوید و سپس بر روی پاشنه‌ها قرار بگیرید.
• حرکت پای خارجی. برای تقویت عضلات ران و بهبود استحکام زانو، می‌توانید پا را به سمت بیرون حرکت دهید. این تمرین را می‌توان در حالت ایستاده یا دراز کشیده (پهلو) انجام داد و پای خود را به بیرون و بالا ببرید.
• تمرینات دیگر. ممکن است شامل قدم زدن طولانی‌تر، تمرینات تعادلی و برخی حرکات کششی ملایم باشند که به بهبود حرکت طبیعی و روانی زانو کمک می‌کنند.

در این مرحله، احساس استقلال بیشتری پیدا خواهید کرد و ممکن است بتوانید برخی از فعالیت‌های روزانه خود را دوباره آغاز کنید. قبل از بازگشت به فعالیت‌های کاری و روزمره، بهتر است با جراح و فیزیوتراپ خود مشورت کنید تا از آماده بودن زانو برای تحمل این فعالیت‌ها اطمینان حاصل کنید.

میزان بهبودی در پایان هفته ۶

در پایان شش هفته پس از جراحی، بهبود چشمگیری را در فعالیت‌های روزانه خود احساس خواهید کرد و احتمالا قادر خواهید بود کارهای بیشتری مانند آشپزی، تمیز کردن، و برخی فعالیت‌های سبک خانه‌داری را به راحتی انجام دهید. در این مرحله، بسیاری از بیماران بدون استفاده از وسایل کمکی می‌توانند به طور مستقل راه بروند و با اعتماد به‌نفس بیشتری در خانه و محیط اطراف حرکت کنند.

نقاط عطف بهبودی تا پایان هفته ششم:

• بازگشت به محل کار. اگر شغل شما در محیط دفتری است و فعالیت‌های سنگینی نیاز ندارد، می‌توانید در هفته چهارم تا ششم به محل کار بازگردید. اما در صورتی که کار شما نیاز به پیاده‌روی مداوم، سفر یا بلند کردن اجسام سنگین دارد، احتمالا بازگشت به کار تا ۳ ماه زمان می‌برد تا از ایمنی و آمادگی کامل زانوی شما اطمینان حاصل شود.
• رانندگی. بسیاری از افراد بین هفته چهارم تا ششم رانندگی را از سر می‌گیرند، اما پیش از تصمیم‌گیری نهایی باید با جراح خود مشورت کنید. اگر همچنان برای کنترل درد از داروهای مسکن مخدر استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود از رانندگی خودداری کنید تا از هرگونه خطر و عوارض احتمالی پیشگیری شود.
• سفر. در اکثر موارد، بیماران می‌توانند بعد از ۶ هفته بدون خطر سفر کنند. به دلیل اینکه نشستن طولانی‌مدت در سفرهای طولانی، مانند پرواز، ممکن است خطر لخته شدن خون را افزایش دهد، پیش از هفته ششم بهتر است از سفرهای طولانی پرهیز کنید.

در این زمان، فیزیوتراپی شما احتمالا شامل تمرینات پیچیده‌تری برای افزایش قدرت، انعطاف و تعادل زانو خواهد بود تا بتوانید فعالیت‌های روزمره خود را با اعتماد به نفس بیشتر و درد کمتری انجام دهید.

میزان بهبودی تا هفته ۷ تا ۱۱

تا پایان هفته یازدهم، اکثر بیماران به تمرینات فیزیوتراپی و تقویت تدریجی زانو ادامه می‌دهند. هدف از این برنامه، بهبود سریع‌تر دامنه حرکتی زانو تا حدود ۱۲۰ درجه و افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل است. این تمرینات به افزایش پایداری و عملکرد زانو کمک کرده و بیمار را به زندگی عادی بازمی‌گرداند. در این مدت، فیزیوتراپ با توجه به بهبود زانو، تمرینات را متناسب با وضعیت بیمار تنظیم می‌کند.

تمرینات اصلی در این مرحله ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دوچرخه‌سواری با دوچرخه ثابت. اگر به دوچرخه ثابت دسترسی دارید، این تمرین می‌تواند دامنه حرکتی زانو را بهبود بخشد و بدون فشار زیاد، مفصل را تقویت کند.
• مینی اسکات. در این تمرین، در حالت ایستاده زانوها را کمی خم کرده و با تکیه بر یک صندلی، به تقویت عضلات پا و افزایش تعادل کمک می‌کنید.
• تمرین تعادل روی یک پا. ایستادن روی یک پا به تقویت زانو و عضلات اطراف کمک کرده و تعادل بدن را بهبود می‌دهد.
• بالا رفتن از پله. بالا و پایین رفتن از یک پله با استفاده از هر دو پا به نوبت، یکی از تمرینات مهم برای تقویت پاها و تمرین الگوی صحیح حرکت است.

ادامه دادن این تمرینات و متعهد ماندن به برنامه توانبخشی بسیار مهم است، چرا که به روند ریکاوری سرعت می‌بخشد و امکان بازگشت به فعالیت‌های روزانه را بیشتر می‌کند.

قابلیت‌ها و فعالیت‌ها در هفته‌های ۷ تا ۱۱: در این مرحله، بیمار باید درد و سفتی کمتری داشته و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و ورزشی بیشتری را به دست آورده باشد. برخی از فعالیت‌هایی که ممکن است در این دوره قادر به انجام آن‌ها باشید، شامل موارد زیر است:

• پیاده‌روی تفریحی. بیمار می‌تواند به‌طور طبیعی‌تر و با اعتماد به‌نفس بیشتری قدم بزند.
• شنا کردن. شنا یکی از ورزش‌های کم‌فشار است که به تقویت عضلات و مفصل زانو کمک می‌کند.
• دوچرخه‌سواری. دوچرخه‌سواری علاوه بر تقویت زانو، در بهبود انعطاف‌پذیری زانو نیز موثر است.

این مرحله از بهبودی به بیمار اجازه می‌دهد تا به آرامی و به‌تدریج به فعالیت‌های عادی و سبک زندگی قبلی خود نزدیک شود و عملکرد طبیعی زانو را بازیابد.

میزان بهبودی تا هفته ۱۲

تا هفته دوازدهم، باید به تمرینات و توانبخشی منظم ادامه دهید و احساس بهتری هنگام انجام آن‌ها داشته باشید. در این زمان، درد و سفتی زانو به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و دامنه حرکتی زانو نزدیک به حالت طبیعی است. با این حال، همچنان باید از فعالیت‌های سنگین یا پرضربه که به ایمپلنت‌ها و بافت‌های اطراف زانو فشار می‌آورند، خودداری کنید. این فعالیت‌ها شامل:

• دویدن و ورزش‌های سنگین مانند بسکتبال و فوتبال. این حرکات فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند و می‌توانند به ایمپلنت آسیب بزنند.
• اسکی و ایروبیک با حرکات شدید. این فعالیت‌ها به دلیل برخوردهای شدید و تغییرات ناگهانی جهت، مناسب نیستند.
• دوچرخه‌سواری با شدت بالا. حتی در این مرحله از بهبودی، باید دوچرخه‌سواری با شدت کم و ملایم انجام شود.

اقدامات و فعالیت‌های مناسب در هفته دوازدهم

در این مرحله، اکثر افراد می‌توانند به بسیاری از فعالیت‌های تفریحی و روزمره بازگردند و از ورزش‌های کم‌فشار لذت ببرند. برخی از این فعالیت‌ها عبارتند از:

• بازی گلف. این فعالیت به زانو فشار زیادی وارد نمی‌کند و به شما اجازه می‌دهد تا دامنه حرکتی و تعادل خود را بهبود دهید.
• رقص و دوچرخه‌سواری تفریحی. این فعالیت‌ها به شما امکان می‌دهند تا از ورزش‌های ملایم لذت ببرید و عضلات زانو را تقویت کنید.

در این مرحله، اغلب بیماران هنگام انجام فعالیت‌های روزمره یا ورزش‌های سبک درد کمی احساس می‌کنند یا کاملاً بدون درد هستند. همچنین دامنه حرکتی زانو باید تقریباً به حالت طبیعی بازگشته باشد. بهبود مستمر بستگی به تعهد شما به برنامه توانبخشی و پیگیری منظم با تیم مراقبت‌های بهداشتی دارد.

همچنان با پزشک و فیزیوتراپ خود در تماس باشید تا قبل از بازگشت به فعالیت‌های جدید، مشاوره بگیرید و مطمئن شوید که فشار زیادی به زانو وارد نمی‌کنید.

میزان بهبودی تا هفته ۱۳ و بعد از آن

تا هفته سیزدهم پس از جراحی تعویض مفصل زانو، بهبودی به تدریج ادامه می‌یابد. درد و تورم کاهش می‌یابد و زانو به شرایط طبیعی نزدیک‌تر می‌شود. این مرحله به تقویت قدرت و انعطاف‌پذیری زانو نیاز دارد و تمرینات مداوم و مدیریت درد ضروری است.

زمان بازگشت به فعالیت‌ها:

• بیشتر بیماران طی ۳ ماه به فعالیت‌های روزمره بازمی‌گردند، اما برای بازگشت به حداکثر قدرت و دامنه حرکتی، ۶ ماه تا یک سال زمان نیاز است.
• عواملی چون سن، شرایط سلامتی و پیروی از برنامه توانبخشی بر این زمان تأثیر می‌گذارند.

مدیریت درد:

• استفاده از کمپرس یخ، بالا نگه داشتن پا، فشرده‌سازی و مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن یا NSAIDs برای کنترل درد و تورم کمک می‌کند.
• در صورت نیاز به داروهای قوی‌تر، مانند مسکن‌های افیونی، باید مصرف آن‌ها با دقت و محدود انجام شود.

انتظارات بلندمدت:

• با پیگیری برنامه فیزیوتراپی، دامنه حرکتی و قدرت زانو بهبود می‌یابد و بیماران می‌توانند به فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری بپردازند.

بازگشت به ورزش‌های سنگین نیاز به صبر و تمرین بیشتر دارد و باید با مشورت پزشک صورت گیرد.

جمع‌بندی

احتمالاً تا ۱۲ هفته پس از جراحی عمل تعویض مفصل زانو در مسیر بهبودی قرار خواهید گرفت، اما ممکن است بتوانید حدود ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی به انجام فعالیت‌های روزمره خانه بازگردید. متعهد بودن به تمرینات توانبخشی و انجام فعالیت‌های تجویز شده توسط فیزیوتراپ می‌تواند به تقویت زانو و بازیابی دامنه حرکتی کامل کمک کند. زمان بهبودی متوسط بعد از عمل تعویض مفصل زانو تقریبا 6 ماه است اما می تواند نزدیک به 12 ماه طول بکشد تا به طور کامل به فعالیت های فیزیکی پرفشار بازگردد.