علت تلخی دهان چیست؟راه درمان در خانه

انتظار می‌رود که طعم دهان پس از خوردن غذاهای تند یا ترش تلخ شود؛ اما اگر بدون خوردن این غذاها، طعم دهان تلخ باشد، چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟ چشایی حس پیچیده‌ای است و علت تلخی دهان ممکن است ناشی از تغییرات هورمونی، بهداشت نامناسب دهان، خشکی دهان، مصرف داروها، استرس، بارداری و بسیاری از عوامل دیگر باشد.

آیا تلخی دهان خطرناک است؟

تلخی دهان به طور عمومی نشانه‌ای از تغییرات موقت و نادرست در طعم و بوی دهان است و در بیشتر موارد خطرناک نیست. این ممکن است به دلیل مصرف مواد غذایی تلخ، داروها، تغییرات هورمونی، عوامل محیطی یا عوامل دیگری مانند عفونت‌های دهانی رخ دهد. با این حال، در بعضی موارد، تلخی دهان ممکن است نشانگر مشکلات جدی‌تری مانند مشکلات کبدی، مشکلات گوارشی یا عوارض داروها باشد.

در صورتی که تلخی دهان به طور مداوم و بدون دلیل آشکاری ادامه داشته یا با علائم دیگر همراه شود، مناسب است تا به پزشک خود مشاوره کنید تا علت این مشکل را تشخیص داده و در صورت لزوم برنامه درمانی مناسب انجام دهید.

علت تلخی دهان و نشانه‌ها

اگر مطمئن نیستید که طعم تلخی که در دهانتان حس می‌کنید غیرطبیعی است یا نه، چند علامت وجود دارد که نشان می‌دهد تلخی دهان ممکن است مزمن و غیرطبیعی باشد.

۱- در طول روز طعم عجیبی در دهانتان حس می‌کنید.
اگر در طول روز و به مدت طولانی طعم تلخ عجیبی مانند طعم شوری، فلزی و یا فاسد در دهانتان حس می‌کنید و از بین نمی‌رود، احتمالاً بهتر است با یک پزشک یا دندانپزشک مشورت کنید.

۲- مزه تلخ دهان تمرکز شما را به هم می‌زند.
اگر مزه تلخ دهانتان را به مدت طولانی و به قدری شدید حس می‌کنید که در حین انجام کارهای روزمره تمرکزتان را به هم می‌ریزد و یا نمی‌توانید به خوبی متوجه طعم غذاهایی که می‌خورید شوید، باید این نشانه را جدی بگیرید.

۳- طعم تلخ دهان با مسواک زدن از بین نمی‌رود.
یکی از اصلی‌ترین علامت‌هایی که نشان می‌دهد طعم تلخ دهان ممکن است ناشی از بیماری یا مشکل جدی باشد و باید آن را جدی بگیرید، این است که طعم تلخ دهان بعد از مسواک زدن باقی می‌ماند.

علت تلخی دهان

تلخ بودن دهان اغلب نشانه‌ای از یک مشکل جدی نیست؛ با این حال، تلخی دهان می‌تواند آزاردهنده باشد، در زندگی روزمره افراد اختلال ایجاد کند و بر رژیم غذایی آن‌ها تأثیر بگذارد. موارد زیر ممکن است منجر به تلخی دهان شوند:

۱- سندرم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان یک بیماری است که به دلیل آسیب به اعصاب دهان اتفاق می‌افتد و همان‌طور که از نام آن پیداست، باعث ایجاد احساس سوزش و درد در دهان و زبان می‌شود که بسیاری از افراد این سندرم را شبیه به خوردن فلفل تند توصیف می‌کنند.

این علائم ممکن است در یک قسمت از دهان، کل دهان، به صورت پراکنده و یا مزمن ظاهر شود، و در نتیجه، افراد برای مدت طولانی احساس خشکی دهان می‌کنند و طعم تلخ یا فلز در دهانشان حس می‌کنند. برخی از افراد مبتلا ممکن است در خوردن و آشامیدن مشکل داشته باشند.

سندرم سوزش دهان هم در زنان و هم در مردان اتفاق می‌افتد، اما گفته شده است که معمولاً در افرادی که در دوران یائسگی و بعد از آن قرار دارند بیشتر رخ می‌دهد و ممکن است بعد از درمان بیماری‌هایی مانند دیابت و سرطان نیز اتفاق بیفتد.

۲- یائسگی

زنانی که در دوران یائسگی هستند، ممکن است طعم تلخی را در دهانشان حس کنند. این وضعیت می‌تواند به دلیل سطوح پایین استروژن در بدن باشد که منجر به بروز بیماری‌های ثانویه مانند سندرم سوزش دهان شود، یا ممکن است به دلیل خشکی مداوم دهان باشد.

۳- مسائل دندانپزشکی

بهداشت نامناسب دندان می‌تواند یکی دیگر از عوامل موجب تلخی دهان باشد و همچنین باعث افزایش حفره‌ها، عفونت‌ها، بیماری‌ها و التهاب لثه شود. بنابراین، مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان از مشکلات رایج دندان جلوگیری می‌کند. همچنین، استفاده از دهانشویه ضدباکتری و مسواک زدن بر روی زبان می‌تواند به کاهش باکتری و طعم تلخ دهان کمک کند.

۴- بارداری

هورمون استروژن که در دوران بارداری نوسانات زیادی دارد، می‌تواند حس چشایی را در افراد تغییر دهد. بسیاری از زنان در دوران بارداری، به خصوص در سه ماهه اول بارداری، طعم تلخ یا فلزی در دهان خود را تجربه می‌کنند که این تجربه معمولاً در اواخر بارداری یا پس از زایمان از بین می‌رود.

۵- خشکی دهان

خشکی دهان ممکن است ناشی از کاهش تولید بزاق یا تغییر در ترکیب بزاق باشد. وجود بزاق در دهان، باعث کاهش باکتری‌های موجود در آن می‌شود، بنابراین، کمبود بزاق منجر به بقای باکتری‌های بیشتری در دهان می‌شود.

افراد مبتلا به خشکی دهان، احساس چسبندگی و خشکی در دهان خود را تجربه می‌کنند؛ کاهش بزاق به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، از جمله:

۱. سالخوردگی و افزایش سن
۲. مصرف داروهای خاص
۳. گرفتگی بینی و تنفس از طریق دهان
۴. بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن که باعث خشکی بیش از حد دهان و چشم می‌شود.
۵. مصرف دخانیات و سیگار کشیدن

کاهش بزاق عوارض زیادی دارد؛ به عنوان مثال، می‌تواند طعم غذاها را تغییر دهد و آنها را تلخ‌تر به نظر بیاورد. همچنین، کاهش بزاق می‌تواند فرایندهای بلعیدن یا صحبت کردن را سخت کند. افرادی که کاهش بزاق دارند، ممکن است به عفونت‌های لثه بیشتری دچار شوند.

۶- رفلاکس معده یا اسید معده

رفلاکس معده در هنگامی رخ می‌دهد که اسفنکتر تحتانی مری (یا دریچه پایینی مری) ضعیف شود و باعث بازگشت غذا و اسید معده از معده به سمت مری و حتی دهان می‌شود.

اسفنکتر تحتانی مری در واقع یک ماهیچه لوله‌ای شکل است که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند. به دلیل اینکه مواد غذایی حاوی اسید و آنزیم‌های گوارشی هستند، عملکرد نامطلوب این دریچه، به معنای بازگشت غذا و مواد معده به سمت مری و دهان، منجر به تجربه طعم تلخ در دهان و مشکلات دیگری می‌شود که عبارتند از:

۱. سوزش در قفسه سینه چند ساعت پس از خوردن غذا
۲. مشکلات در بلعیدن
۳. سرفه خشک مزمن

۷- استرس و اضطراب

سطوح بالای استرس و اضطراب باعث قرار گرفتن بدن در حالت آماده‌باش برای مقابله با استرس می‌شود و این شرایط اغلب حس چشایی فرد را تغییر می‌دهند. بنابراین، اضطراب همچنین می‌تواند منجر به خشکی دهان شود که اغلب باعث تجربه طعم تلخ در دهان می‌شود.

۸- مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها

مصرف برخی از داروها ممکن است عوارضی مانند خشکی دهان داشته باشد. همچنین، برخی از داروها و مکمل‌ها ممکن است شامل عناصر تلخ یا فلزی باشند، که باعث تجربه طعم تلخ در دهان و حس فلزی در دهان می‌شوند.

داروهای رایجی که اینگونه عوارض دارند عبارتند از تتراسایکلین‌ها (یک نوع آنتی‌بیوتیک)، برخی آنتی‌بیوتیک‌های خاص، لیتیوم (که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی استفاده می‌شود)، برخی داروهای قلبی و همچنین ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که حاوی عناصر مانند روی، آهن، کروم و مس هستند.

۹- بیماری‌ها و عفونت‌ها

در هنگام سرماخوردگی، عفونت سینوسی یا بیماری‌های عفونی دیگر، بدن به طور طبیعی پروتئین‌هایی را آزاد می‌کند که توسط سلول‌های مختلف بدن تولید می‌شوند تا در مقابل التهاب‌های ناشی از بیماری‌ها و عفونت‌ها مقابله کنند. این پروتئین‌ها می‌توانند بر پرزهای چشایی تأثیر بگذارند و باعث افزایش حساسیت ما به طعم‌های تلخ در هنگام بیماری شوند.

۱۰- آسیب عصبی

مانند حواس پنجگانه دیگر، پرزهای چشایی به طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط هستند و آسیب‌های عصبی می‌توانند باعث تغییر در تجربه حس افراد شوند. آسیب عصبی ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:

– آسیب به سر
– صرع
– ام اس (اسکلروز چندگانه)
– تومورهای مغزی
– فلج بل
– زوال عقل

۱۱- درمان‌های سرطان

پرتودرمانی و شیمی درمانی از عواملی هستند که می‌توانند تلخی دهان را ایجاد کنند. این درمان‌ها اغلب پرزهای چشایی را تحریک می‌کنند و باعث می‌شوند افراد در هنگام مصرف مواد غذایی و یا نوشیدن حتی آب، طعم فلزی یا تلخی را تجربه کنند.

۱۲- عفونت‌های قارچی دهان

عفونت‌های قارچی در دهان معمولاً باعث ایجاد لکه‌های سفید روی زبان، دهان و گلو می‌شوند و همچنین تلخی دهان را ایجاد می‌کنند. اگر این عفونت‌ها درمان نشوند، علائم آن‌ها تا زمان درمان باقی می‌ماند.

۱۳- سندرم آجیل کاج

بعضی افراد با خوردن آجیل واکنش بیش از حدی نشان می‌دهند که به آن سندرم آجیل کاج معروف است. این افراد معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از مصرف آجیل طعم تلخ یا فلزی در دهان خود تجربه می‌کنند و ممکن است این حس برای آن‌ها تا چندین هفته ادامه داشته باشد.

آیا تلخی دهان می‌تواند نشانه‌ی سرطان معده باشد؟

تلخی دهان ممکن است یکی از علائمی باشد که در برخی موارد همراه با سرطان معده ظاهر شود. اگر تلخی دهان همراه با علائم دیگری مانند افت وزن بدون دلیل، درد شکم، احساس سیری زودرس و خونریزی دستگاه گوارشی باشد، ممکن است نشانگر وجود مشکلات جدی‌تری مانند سرطان معده باشد.

راه‌های درمان در خانه

به هر علتی که تلخی دهان را ایجاد می‌کند، چندین راه‌حل در خانه وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید تا تلخ شدن دهان را جلوگیری کنید یا تلخی را کاهش دهید:

– مصرف مایعات فراوان و جویدن آدامس بدون قند کمک می‌کند تا بزاق دهان بیشتر شود.
– بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید؛ دو بار در روز و به مدت ۲ دقیقه به آرامی مسواک بزنید، یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید و هر ۶ ماه یک بار برای معاینه به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
– اگر رفلاکس معده دارید، می‌توانید با رعایت توصیه‌هایی مانند حفظ وزن مناسب، پرهیز از مصرف غذاهای تند و چرب، عدم استعمال دخانیات، محدود کردن مصرف الکل و خوردن وعده‌های کم ولی فراوان در طول روز، رفلاکس معده را کاهش دهید. همچنین، دم کرده گیاه نارون لغزنده یکی از روش‌های طب سنتی برای درمان رفلاکس معده است.
– اگر فکر می‌کنید که داروهایتان باعث تلخی دهان می‌شوند، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و از او بخواهید داروهایتان را در صورت امکان تغییر دهد.