تاب‌آوری؛ زیربنای ثبات نظام سلامت و توسعه پایدار

 

جامعه جهانی هرساله در روز بین‌المللی کاهش اثرات بلایای طبیعی، که مصادف با ۲۱ مهر (۱۳ اکتبر) است، با ارائه شعارهایی هدفمند کشورها را به برنامه‌ریزی در راستای کاهش خطر و افزایش آمادگی فرا می‌خواند. شعار امسال (۲۰۲۵) با عنوان «سرمایه‌گذاری بر تاب‌آوری، نه بلایا» (Fund on Resilience, Not Disasters) بر اهمیت تغییر نگرش از واکنش به پیشگیری و آمادگی تأکید دارد.

 

برای کشوری مانند ایران که به واسطه موقعیت جغرافیایی خود در معرض بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، خشکسالی و تهدیدات نوظهور سلامت قرار دارد، گنجاندن اصول تاب‌آوری در ساختار نظام سلامت، نه تنها یک ضرورت فنی بلکه یک الزام سیاسی محسوب می‌شود. بلایای گسترده‌ نظیر زلزله بم و کرمانشاه، سیل فراگیر سال ۱۳۹۸ و همه‌گیری کووید-۱۹، آزمون‌های سختی بودند که ظرفیت‌ها و ضعف‌های نظام سلامت کشور را نمایان ساختند.

 

امنیت سلامت، جزئی جدایی‌ناپذیر از امنیت ملی است. هرگونه اختلال در خدمات بهداشتی، بیمارستان‌ها، زنجیره‌های تأمین و ارتباطی، پیامدهایی فراتر از حوزه سلامت خواهد داشت؛ از اختلال در نظم اجتماعی گرفته تا تهدید ثبات اقتصادی و انسجام ملی. بر همین اساس، تاب‌آوری نظام سلامت تضمین می‌کند که خدمات حیاتی نظیر اورژانس، واکسیناسیون، مراقبت بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، خدمات بارداری و سایر مراقبت‌های اولیه، حتی در شرایط بحرانی ادامه یابد.

 

از منظر سیاسی نیز، سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری، به‌مثابه نمایشی از دوراندیشی و مسئولیت‌پذیری دولت تلقی می‌شود و می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی نسبت به نهادهای حاکمیتی منجر شود.

 

در این مسیر، اولویت‌های راهبردی برای ایران شامل موارد زیر است:

 

مقاوم‌سازی و تطبیق زیرساخت‌های سلامت مانند بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی در برابر مخاطرات لرزه‌ای و اقلیمی

 

طراحی و اجرای استانداردهای مبتنی بر ریسک

 

توسعه سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه سلامت و سامانه‌های هشدار اولیه برای بهبود پاسخ‌های اپیدمیولوژیک

 

توانمندسازی کارکنان و متخصصان حوزه سلامت در تمام سطوح

 

ایجاد هماهنگی بین بخشی و تقویت همکاری بین وزارتخانه‌ها و ذی‌نفعان مختلف

 

هم‌راستایی این اقدامات با چارچوب سندای برای کاهش خطر بلایا (۲۰۱۵–۲۰۳۰) و اهداف توسعه پایدار (SDGs)، ایران را قادر می‌سازد تا نقش پیشروتری در دیپلماسی سلامت و اقدامات بشردوستانه منطقه‌ای ایفا کند.

 

اکنون زمان آن فرا رسیده است که تاب‌آوری از حاشیه به متن سیاست‌گذاری سلامت منتقل شود. این امر نه‌تنها از جان انسان‌ها حفاظت می‌کند، بلکه نمادی از پایبندی به امنیت و عزت ملی است. در منطقه‌ای که با عدم قطعیت‌های فزاینده مواجه است، یک نظام سلامت تاب‌آور، نه یک انتخاب بلکه ضرورتی سیاسی، اخلاقی و ملی است.

 

در همین راستا، پیشنهاد می‌شود دانشگاه‌ها و مراکز علمی و اجرایی، گام‌های زیر را در راستای تقویت تاب‌آوری در اولویت خود قرار دهند:

 

تاب‌آوری، مسئولیت ملی، اقدام محلی

 

تاب‌آوری، رسالت دولت، حمایت ملت

 

تاب‌آوری، گذشته پرافتخار، آینده امیدوار

 

تاب‌آوری، خانواده آگاه، جامعه توانمند

 

تاب‌آوری، نشاط جوانی، تجربه سالمندی

 

تاب‌آوری، مشارکت مردمی، هماهنگی بین‌بخشی

 

تاب‌آوری، اقتصاد مولد، سلامت پایدار

 

نتیجه‌گیری:

تاب‌آوری تنها ابزاری برای مقابله با بحران‌ها نیست، بلکه راهبردی برای ساخت آینده‌ای ایمن، باثبات و امیدوارکننده برای نسل‌های آتی است. برای ایران، این یک مسئولیت ملی است که نیازمند تعهد همه‌جانبه و اقدام هماهنگ می‌باشد.