وسواس تقارن و راه درمان

وسواس تقارن، که به آن وسواس قرینه نیز مشهور است، یکی از انواع رایج وسواس در اختلالات روانی است که در افراد با سنین مختلف رخ می‌دهد. در ظاهر، این نوع وسواس نه تنها مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند، بلکه به ایجاد نظم در محیط کمک می‌کند. اما جالب است بدانید که طبق گفته‌ی متخصصان روانشناسی، بیماری وسواس تقارن یکی از موضوعات متداول در جلسات مشاوره و درمان این بیماری است. زیرا این بیماری تدریجاً بر دیگر جنبه‌های زندگی افراد تأثیر می‌گذارد و شدت آن روز به روز افزایش می‌یابد. در این مقاله، سایت روانشناسی ویکی‌روان به بررسی علائم مهم وسواس تقارن و روش‌های درمان آن می‌پردازد.

افراد مبتلا به وسواس تقارن (وسواس قرینه) در تمرکز خود بر وضعیت و نحوه قرارگیری برخی از اشیا متمرکز می‌شوند و هنگام مواجهه با اشیاءی که به نظرشان در یک راستا قرار نگرفته یا ناقص به نظر می‌رسند، احساس ناراحتی و پریشانی می‌کنند.

به عنوان مثال، اگر این افراد در حین نوشتن با کلمات بدخط یا حروفی که در امتداد یک خط قرار نگرفته‌اند مواجه شوند، اضطراب و نگرانی بیشتری را تجربه می‌کنند.

عواملی که ممکن است به وسواس تقارن (وسواس قرینه) منجر شوند، شامل چه چیزهایی هستند؟

علت قطعی بروز وسواس شناخته شده نیست. با این حال، نظریاتی وجود دارد که به طور کلی دلایل بروز وسواس را توضیح می‌دهند.

به خصوص در مورد وسواس تقارن، چندین عامل وجود دارند که به نظر می‌رسد احتمال بروز وسواس و اجبارهای تقارن را بیشتر می‌کنند. یکی از این عوامل، جنسیت است.

به نظر می‌رسد علائم بیماری وسواس تقارن در مردان به طور کلی شیوع بیشتری دارد. همچنین، افرادی که در سنین پایین به وسواس مبتلا می‌شوند، بیشتر تمایل به وسواس تقارن دارند. در این موارد، استفاده از مشاوره و درمان وسواس ضروری است.

مهمترین علائم و نشانه‌های وسواس تقارن چیست؟

به طور کلی، دلایل بروز وسواس تقارن چندین مورد عمومی دارد. لازم است به خاطر داشته باشید که ما همه انسان هستیم و این بدان معناست که همه ما ممکن است در شرایط و شدت‌های مختلف وسواس را تجربه کنیم.

اما بررسی و ریشه‌یابی دلایل وسواس تقارن، اولین گام در درمان این بیماری است که روانشناسان و مشاوران روانشناسی بر آن تأکید زیادی دارند.

۱- اصرار بر نظم و ترتیب

افراد مبتلا به وسواس تقارن، تمایل زیادی به مرتب کردن اشیاء به صورت متقارن دارند. این شامل مرتب کردن هر نوع وسیله و شیء در داخل خانه می‌شود، مانند لباس‌های موجود در کمدها، اجسامی که روی قفسه‌ها قرار دارند یا حتی غذاهای موجود در بشقاب‌ها.

علاوه بر این، آنها ممکن است در هر محل دیگری مانند خانه دوست، محل کار یا سوپرمارکت نیز تمایل به حفظ تقارن داشته باشند.

۲- ترس و اضطراب شدید به عنوان یکی از علل ابتلا به وسواس تقارن

افرادی که به این نوع وسواس مبتلا هستند، ترس و اضطراب شدیدی تجربه می‌کنند. وقتی با موقعیتی مواجه می‌شوند که وسواس آنها را تحریک می‌کند، مثلاً وقتی به خانه‌ی کسی از اعضای خانواده می‌روند و یک قفسه از اشیاء نامرتب را مشاهده می‌کنند، اضطراب و ترس بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند.

۳- ناراحتی در مقابل نامتقارن بودن

علاوه بر ترسی که بر اثر وسواس فکری به وجود می‌آید، افراد مبتلا به وسواس تقارن به طور کلی از هر چیزی که نامتقارن باشد ناراحتی را تجربه می‌کنند، حتی اگر دلیل دقیق تحریک وسواس را ندانند.

در این حالت، آنها همچنان نامتقارنی را مشاهده می‌کنند و آن را ناراحت‌کننده می‌دانند. مقالاتی که در سایت Beyond OCD منتشر شده، توضیح می‌دهند که بیماران مبتلا به وسواس تقارن “با واکنش شدیدی روبرو می‌شوند هرگاه با هر چیزی که نامتقارن است، مانند کلماتی که در یک صفحه نوشته شده‌اند، بند کفش نامنظم یا تعداد اشیاءی که در دسته‌بندی‌های مشخص نمی‌گنجند”، به آن برخورد می‌کنند.

۴- احساس ناقص بودن

بعضی از افراد مبتلا به وسواس تقارن احساس ناقص بودن می‌کنند یا به طور ساده حس می‌کنند که وقتی اشیاء نامتقارن باشند، مشکلی وجود دارد.

این احساس آنها را به سمت انجام اجبارها و حفظ تقارن سوق می‌دهد. آنها ترس دارند که در صورت عدم انجام اجباری که ناشی از وسواس است، چه اتفاقی خواهد افتاد یا حتی ترس از انجام آن را تجربه می‌کنند.

۵- اجبارهای تقارن در وسواس قرینه به وضوح دیده می شود

بیماری وسواس، مشابه کلمه “اجبار” در چسبیدن به خود گرفته است. به طور دقیق، همانند وسواس کندن پوست که فرد نمی‌تواند به خود صدمه وارد کند، در وسواس تقارن نیز فرد رفتارهای عجیبی نشان می‌دهد.

اجبارهای مرتبط با تقارن، که یکی از علائم وسواس تقارن است، به صورت مختلف ظاهر می‌شوند. همانطور که درباره وسواس اشاره کردیم، همه ما انسان‌هایی با تفاوت‌هایی هستیم، بنابراین اجبارها بر ما به شکل‌های مختلف تأثیر می‌گذارند و ممکن است تجربه‌های متفاوتی داشته باشند.

این افراد خود را مجبور می‌کنند تا همه چیز در خانه، محل کار و حتی اتومبیل را قرینه و متقارن نگه دارند. این اجبار در هماهنگی باعث می‌شود بیماری آنها بیشتر گرفتار شود!

۶- تمایل به نظم و ترتیب بیش از حد

مشخص است که بسیاری از اجبارهای مرتبط با تقارن بر روی نظم و ترتیب اشیاء برای رسیدن به حالت “صحیح” یا “تقارن کامل” در یک فرد تمرکز دارند. همانطور که قبلاً اشاره شد، این موضوع می‌تواند به معنای واقعی کلمه برای هر چیز و در هر مکانی رخ دهد.

مانند اشیاء موجود در خانه، روی میز کار، در قفسه‌های سوپرمارکت و یا کلماتی که فرد در یک صفحه می‌نویسد و غیره.

۷- هماهنگ‌سازی اشیاء

بعضی از اجبارها به هماهنگ‌سازی اشیاء و اطمینان از قرارگیری و تعادل آنها تمرکز می‌کنند، و این مشابه نظم و ترتیب در اجبارهای تقارن است.

به عنوان مثال، ترتیب دادن غذا در بشقاب یا چرخاندن ردیف چیپس‌ها کنار هم برای اطمینان از اینکه همه آنها به یک شکل مقابل هم قرار دارند و فاصله یکسانی از هم دارند. همچنین، مرتب کردن کتاب‌ها در یک قفسه به گونه‌ای است که همه آنها در یک خط یکنواخت قرار بگیرند، و مثال‌های دیگری نیز وجود دارند.

۸- هماهنگ‌سازی رفتارها

علائم وسواس تقارن در مورد رفتارهای فرد مبتلا نیز درست است. ممکن است فرد مبتلا به این اجبارها با یک دست سطحی را لمس کند و سپس بلافاصله با دست دیگر خود همان سطح را در همان محل لمس کند و این رفتار را هماهنگ می‌کند.

۹- اجتناب

اجتناب، یک اجبار شایع در تمام وسواس‌ها است. افراد از هر چیزی که باعث وسواس در آنها می‌شود دوری می‌کنند.

گرچه ممکن است اجتناب از عوامل محرک به نظر محتمل و منطقی بیاید، اما این رفتار به تنهایی یک اجبار است که چرخه وسواس را تداوم می‌بخشد.

۱۰- تکرار کردن کارها در وسواس تکرار شونده مشاهده می‌شود!

شک به خود، یک موضوع رایج در افراد مبتلا به هر نوع وسواس عملی است!

بسیاری از اجبارها به دلیل تکرار کردن یا بررسی مجدد برای اطمینان از انجام آنها بوجود می‌آیند و اغلب فرد به خود و حافظه‌اش اعتماد ندارد. افرادی که با وسواس تقارن روبرو هستند، اغلب تا زمانی که احساس “خوبی” را نداشته باشند، مجبورند به ادامه اقدامات مرتب کردن و هماهنگ‌سازی اشیاء بپردازند.

این تکرارها، به مدت چند دقیقه یا حتی چند ساعت به طور مداوم ادامه می‌یابد.

در صورت بروز علائم وسواس تقارن، چه باید کرد؟
اگر فکر می‌کنید علائم وسواس تکرار شونده دارید، به ویژه اگر هنوز تشخیص داده نشده‌اید یا درمان نشده‌اید، بهتر است بدانید که می‌توانید همه چیز را کنترل کرده و علائم را بهبود بخشید.

اگرچه کار سختی به نظر می‌رسد، اما بسیاری از افراد توانسته‌اند آن را درمان کنند، بنابراین شما نیز می‌توانید، با شرط آنکه به صورت منظم و با برنامه‌ریزی قدم بردارید.

راه های درمان وسواس تقارن چیست؟

اگر علائم وسواس قرینه که در بالا به آنها اشاره شد، را به مدت حداقل سه ماه در خود مشاهده کردید، باید به فکر درمان باشید. اما چگونه می‌توان اختلال وسواس تکرار شونده را درمان کرد؟

۱- پیگیری علائم خود

همیشه بهتر است با یادداشت کردن علائم، آنها را پیگیری کنید. می‌توانید از یک دفتر خاطرات، یک دفترچه یادداشت یا حتی تلفن خود استفاده کنید.

علائمی که تجربه می‌کنید را به این شکل پیگیری کنید:
– چگونه بر شما تأثیر می‌گذارند
– به چه ترتیبی اتفاق می‌افتند
– و هر چیز دیگری که احساس می‌کنید مهم است

این به شما و پزشکانی که به آنها مراجعه می‌کنید کمک می‌کند تا دید واضح‌تری از آنچه تجربه می‌کنید داشته باشید.

۲- صحبت کردن با شخصی که به آن‌ها اعتماد دارید

زندگی با علائم وسواس می‌تواند بسیار انزوا‌کننده باشد. صحبت با شخصی که به آن‌ها اعتماد دارید، مانند دوست یا یکی از اعضای خانواده، می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد.

ممکن است آنها با کمک به شما، یاد بگیرند که چگونه بی‌نظمی‌های خود را کنترل کنند. صحبت درباره مشکلات با دیگران سبب کاهش بار سنگینی از شانه‌های شما می‌شود، اما به یاد داشته باشید که این راه‌حل نهایی نیست.

۳- جدی‌ترین پیگیری درمان

اگرچه ایده پیگیری درمان وسواس تکرارشونده در ابتدا می‌تواند ترسناک به نظر برسد، اما انجام دادن آن با دقت و برنامه‌ریزی بسیار مهم است.

بی‌خیال نشوید که درمان تأثیر قابل توجهی در بهبود زندگی و غلبه بر وسواس شما خواهد داشت. اگر پیش از این تحت درمان و روانشناسی برای مقابله با وسواس هستید، می‌توانید با مراجعه به آنها، درمان را آغاز کنید.

بسته به محل زندگی خود، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین وسواس فکری یا مراجعه حضوری به کلینیک‌های روانشناسی استفاده کنید.

۴- استفاده از درمان دارویی

عموماً دارو به عنوان تکنیک اصلی درمان وسواس تکرارشونده تجویز نمی‌شود، اما ممکن است به عنوان یک افزودنی به درمان‌های گفتاری مورد تجویز بیماران قرار گیرد.

داروهایی که معمولاً توسط متخصصان روانپزشکی برای درمان وسواس قرینه تجویز می‌شوند، داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین انتخابی (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) یا به اختصار SSRI هستند.

۵- استفاده از روش درمانی شناختی-رفتاری (CBT)

روش درمانی شناختی-رفتاری یا به اختصار CBT (Cognitive Behavioral Therapy)، رویکرد اولیه درمان وسواس تکرارشونده است و یک روش درمانی معتبر برای انواع وسواس، از جمله وسواس در دوران بارداری و وسواس نظم و وسواس تقارن است.

۶- مواجهه و پیشگیری از واکنش (ERP)

ERP (Exposure and Response Prevention) نوعی تکنیک درمان شناختی-رفتاری است که برای کمک به شکستن چرخه وسواس تکرارشونده استفاده می‌شود. در این روش، بیماران با ترس مواجه می‌شوند و به تدریج با شرایطی که وسواس آنها را تحریک می‌کند، بدون نشان دادن واکنش، روبرو می‌شوند. این فرآیند با کمترین ترس آغاز می‌شود و به تدریج ادامه پیدا می‌کند.

۸- آگاهی از ذهن

آگاهی از ذهن یک تکنیک آرامش‌بخش است که به شما امکان می‌دهد در لحظه حاضر بوده و همه چیز را بدون قضاوت تجربه کنید. تأثیر آرامش‌بخش ذهن آگاهی بر کاهش اضطراب و استرس، تنظیم احساسات، بهبود خواب و سایر موارد ثابت شده است.

استفاده از تمرینات مدیتیشن و تمرکز بر ذهن آگاهی می‌تواند به شما در غلبه بر وسواس تقارن کمک کند و به مرور زمان، کنترل بر افکار و ذهن خود را به دست خواهید آورد.