سرطان خون یا لوسمی

سرطان خون یا لوسمی یک بیماری سرطانی است که در بافت‌های خون‌ساز بدن، یعنی مغز استخوان و دستگاه لنفاوی، رخ می‌دهد. این بیماری به طور معمول در سلول‌های سفید خون (گلبول‌های سفید) آغاز می‌شود. سلول‌های سفید خون بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و وظیفه‌ی دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا را بر عهده دارند. این سلول‌ها به طور مداوم در مغز استخوان ساخته می‌شوند و سپس به جریان خون وارد می‌شوند. در شرایط طبیعی، سلول‌های سفید خون به طور منظم و برنامه‌ریزی شده تقسیم می‌شوند تا تعداد کافی از آنها در بدن وجود داشته باشد. این سلول‌ها همچنین به‌طور منظم از بین می‌روند تا از تجمع بیش از حد آنها جلوگیری شود. در لوسمی، روند تولید سلول‌های سفید خون مختل می‌شود. مغز استخوان سلول‌های سفید غیرعادی زیادی تولید می‌کند که از سلول‌های سفید عادی متفاوت هستند. این سلول‌های غیرعادی به درستی کار نمی‌کنند و نمی‌توانند از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا دفاع کنند.

انواع بیماری لوسمی یا سرطان خون

لوسمی انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع سلول خونی درگیر در بیماری طبقه‌بندی می‌شوند. شایع‌ترین انواع لوسمی عبارتند از:

• لوسمی حاد لنفوسیتیک (ALL): این نوع لوسمی در سلول‌های B یا T سفید خون آغاز می‌شود.
• لوسمی حاد میلوژنوس (AML): این نوع لوسمی در سلول‌های بنیادی خون که می‌توانند به انواع مختلف سلول‌های خونی تبدیل شوند، آغاز می‌شود.
• لوسمی مزمن لنفوسیتیک (CLL): این نوع لوسمی در سلول‌های B سفید خون آغاز می‌شود و به طور تدریجی پیشرفت می‌کند.
• لوسمی مزمن میلوژنوس (CML): این نوع لوسمی در سلول‌های بنیادی خون آغاز می‌شود و به طور تدریجی پیشرفت می‌کند.

علائم بیماری لوسمی

علائم لوسمی می‌تواند متفاوت باشد و به نوع لوسمی و شدت بیماری بستگی دارد. برخی از علائم شایع لوسمی عبارتند از:

• خستگی
• تب
• کاهش وزن
• لکه‌های بنفش یا قرمز روی پوست
• تورم غدد لنفاوی
• خونریزی یا کبودی آسان
• درد استخوان یا مفاصل

سرطان خون چگونه اتفاق می افتد؟

خون از سه نوع سلول تشکیل شده است:

• گلبول‌های سفید خون که وظیفه‌ی مبارزه با عفونت را بر عهده دارند.
• گلبول‌های قرمز خون که وظیفه‌ی حمل اکسیژن به بافت‌های بدن را بر عهده دارند.
• پلاکت‌ها که وظیفه‌ی لخته شدن خون را بر عهده دارند.

هر روز، مغز استخوان میلیاردها سلول جدید خونی تولید می‌کند. این سلول‌ها از سلول‌های بنیادی خون مشتق می‌شوند. سلول‌های بنیادی خون می‌توانند به انواع مختلف سلول‌های خونی تبدیل شوند. در سرطان خون، یک جهش ژنی در سلول‌های بنیادی خون ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود که سلول‌های بنیادی خون به طور غیرطبیعی تکثیر شوند و سلول‌های خونی غیرطبیعی تولید کنند. این سلول‌های خونی غیرطبیعی، که به عنوان سلول‌های سرطانی شناخته می‌شوند، نمی‌توانند به درستی کار کنند. آنها نمی‌توانند با عفونت مقابله کنند، اکسیژن را به بافت‌های بدن منتقل کنند یا خون را لخته کنند.

روش دسته بندی سرطان خون

سرطان خون بر اساس سرعت رشد و پیشرفت بیماری

• لوسمی حاد: این نوع سرطان خون به سرعت پیشرفت می‌کند و می‌تواند تهدیدی جدی برای زندگی باشد. در لوسمی حاد، سلول‌های خونی غیرطبیعی به سرعت رشد می‌کنند و تعداد زیادی از سلول‌های خونی طبیعی را جایگزین می‌کنند. این امر می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند خستگی، عفونت و خونریزی شود.
• لوسمی مزمن: این نوع سرطان خون به تدریج پیشرفت می‌کند و ممکن است سال‌ها بدون هیچ علامتی وجود داشته باشد. در لوسمی مزمن، سلول‌های خونی غیرطبیعی به طور کامل بالغ نمی‌شوند، اما تعداد زیادی از آنها تولید می‌شوند. این امر می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند خستگی، عفونت و تورم غدد لنفاوی شود.

سرطان خون بر اساس نوع سلول درگیر

• لوسمی لنفوئیدی: این نوع سرطان خون از سلول‌های لنفوسیت، نوعی از گلبول‌های سفید خون، شروع می‌شود. لوسمی لنفوئیدی می‌تواند حاد یا مزمن باشد.
• لوسمی میلوئیدی: این نوع سرطان خون از سلول‌های میلوئید، نوعی از سلول‌های بنیادی خون که می‌توانند به انواع مختلف سلول‌های خونی تبدیل شوند، شروع می‌شود. لوسمی میلوئیدی می‌تواند حاد یا مزمن باشد.

تشخیص سرطان خون

برای تشخیص سرطان خون، پزشک ابتدا علائم شما را بررسی خواهد کرد. اگر علائمی مانند خستگی، تب، کاهش وزن، لکه‌های بنفش یا قرمز روی پوست، تورم غدد لنفاوی، خونریزی یا کبودی آسان و درد استخوان یا مفاصل را دارید، ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را برای بررسی وجود سرطان خون تجویز کند.

آزمایش خون

یکی از آزمایش‌های اولیه‌ای که پزشک ممکن است انجام دهد، شمارش کامل خون (CBC) است. این آزمایش تعداد و بلوغ انواع مختلف سلول‌های خونی را بررسی می‌کند. اگر تعداد گلبول‌های سفید خون شما غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای بررسی وجود سرطان خون انجام دهد.

نمونه‌برداری از مغز استخوان

یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص سرطان خون، نمونه‌برداری از مغز استخوان است. در این روش، پزشک از یک سوزن بلند برای برداشتن نمونه‌ای از مغز استخوان شما استفاده می‌کند. مغز استخوان در استخوان‌های لگن، جمجمه و ستون فقرات یافت می‌شود.

نمونه‌برداری از مغز استخوان می‌تواند به پزشک کمک کند تا نوع سرطان خون شما را تشخیص دهد و شدت آن را تعیین کند. همچنین می‌تواند به پزشک کمک کند تا ببیند آیا سرطان خون به سایر اندام‌های بدن شما گسترش یافته است یا خیر.

تصویربرداری

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن، MRI یا اسکن PET را برای بررسی وجود سرطان خون یا گسترش آن تجویز کند.

درمان سرطان خون

درمان سرطان خون به نوع سرطان، شدت آن و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. برخی از انواع سرطان خون به آرامی رشد می‌کنند و نیازی به درمان فوری ندارند. با این حال، معمولاً گزینه‌های اصلی درمان سرطان خون عبارتند از:

شیمی درمانی

شیمی درمانی از داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی، تزریقی یا داخل وریدی تجویز شوند. شیمی درمانی معمولاً در دوره‌های چند هفته‌ای انجام می‌شود.

رادیوتراپی

رادیوتراپی از پرتوهای انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این پرتوها می‌توانند از خارج بدن یا از داخل بدن (رادیوتراپی براکیتراپی) وارد شوند. رادیوتراپی معمولاً در دوره‌های چند هفته‌ای انجام می‌شود.

پیوند سلول‌های بنیادی

پیوند سلول‌های بنیادی یک روش درمانی است که در آن سلول‌های بنیادی خون ساز از اهداکننده سالم به بیمار تزریق می‌شوند. این سلول‌ها می‌توانند مغز استخوان را بازسازی کرده و تولید سلول‌های خونی سالم را آغاز کنند. پیوند سلول‌های بنیادی معمولاً برای درمان سرطان خون حاد استفاده می‌شود.

درمان بیولوژیکی یا ایمنی

درمان بیولوژیکی یا ایمنی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. این درمان‌ها می‌توانند به صورت تزریقی، خوراکی یا موضعی تجویز شوند. درمان بیولوژیکی یا ایمنی معمولاً برای درمان سرطان خون مزمن استفاده می‌شود.

عمل جراحی

عمل جراحی در برخی موارد برای برداشتن تومورهای سرطانی یا نمونه‌برداری از مغز استخوان استفاده می‌شود. عمل جراحی معمولاً برای درمان سرطان خون حاد استفاده نمی‌شود.