سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان است که در غده پروستات، غده‌ای کوچک در زیر مثانه و جلوی راست روده، ایجاد می‌شود. پروستات مایع منی را تولید می‌کند که اسپرم را تغذیه و حمل می‌کند. سرطان پروستات می‌تواند به صورت خوش‌خیم یا بدخیم باشد. سرطان‌های خوش‌خیم معمولاً خطرناک نیستند و نیازی به درمان ندارند. سرطان‌های بدخیم می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند و تهدیدی جدی برای سلامتی باشند.

علائم و نشانه های سرطان پروستات

سرطان پروستات معمولاً در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:

• مشکل در ادرار کردن: جریان ضعیف یا دردناک ادرار، احساس پر بودن مثانه بعد از خالی کردن ادرار، نیاز مکرر به ادرار کردن، به ویژه در شب، نیاز ناگهانی به ادرار کردن و غیرقابل کنترل بودن آن
• درد در ناحیه لگن یا کمر
• اختلال در نعوظ یا انزال دردناک
• خون در ادرار یا مایع منی
• از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
• درد استخوان

عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات می شود

سن

با افزایش سن مردان، خطر ابتلا به سرطان پروستات افزایش می‌یابد. کمتر از 1 درصد مردان زیر 40 سال به این بیماری مبتلا می‌شوند. این خطر در مردان بالای 55 سال به 15 درصد می‌رسد.

سابقه خانوادگی

مردان با سابقه خانوادگی سرطان پروستات، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. اگر پدر، برادر یا فرزند یک مرد به سرطان پروستات مبتلا باشد، خطر ابتلای او به این بیماری دو برابر می‌شود.

سیگار کشیدن

مطالعات نشان می‌دهد که سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان پروستات را دو برابر می‌کند. همچنین، مردان سیگاری که به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند، بیشتر از مردان غیرسیگاری در اثر این بیماری می‌میرند.

رژیم غذایی

رژیم غذایی و شیوه زندگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را تحت تأثیر قرار دهند. مردانی که از رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع و کلسترول استفاده می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. همچنین، مردانی که از رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده می‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهند.

سایر عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند عبارتند از:

• نژاد: مردان سیاه‌پوست بیشتر از مردان سفیدپوست در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
• چاقی: مردان چاق بیشتر از مردان دارای وزن سالم در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
• قرار گرفتن در معرض اشعه: قرار گرفتن در معرض اشعه‌های یونیزان، مانند اشعه X و اشعه گاما، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.

روش های تشخیص سرطان پروستات

دو روش اصلی برای تشخیص سرطان پروستات عبارتند از:

• آزمایش دیجیتال رکتال (DRE): در این آزمایش، پزشک با وارد کردن انگشت خود به داخل مقعد، غده پروستات را معاینه می‌کند. اگر پزشک متوجه ناهنجاری‌هایی در بافت، شکل یا اندازه غده شود، ممکن است آزمایشات بیشتری را تجویز کند.
• آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA): در این آزمایش، سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون اندازه‌گیری می‌شود. PSA پروتئینی است که به طور طبیعی توسط غده پروستات تولید می‌شود. سطح بالای PSA ممکن است نشانه سرطان پروستات، بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات یا سایر مشکلات پروستات باشد.

اگر آزمایشات DRE یا PSA نشان‌دهنده ناهنجاری باشند، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را برای تعیین اینکه آیا به سرطان پروستات مبتلا هستید یا خیر، توصیه کند.

سونوگرافی

در این آزمایش، پزشک با استفاده از یک پروب کوچک که از طریق مقعد وارد روده می‌شود، تصویری از غده پروستات می‌گیرد. این آزمایش معمولاً در مطب یا کلینیک به صورت سرپایی انجام می‌شود و کمتر از 10 دقیقه طول می‌کشد.

بیوپسی پروستات

در این روش، از بافت پروستات نمونه‌برداری می‌شود. برای این کار، ابتدا اطراف پروستات با بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌شود. سپس، با استفاده از یک سوزن مخصوص، تعداد 12 تا 15 قطعه از قسمت‌های مختلف پروستات برداشته می‌شود. نمونه‌های گرفته شده برای تشخیص نهایی به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شوند.

MRI پروستات

در این روش، با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویری از پروستات و اطراف آن گرفته می‌شود. این تصاویر می‌توانند به پزشک کمک کنند تا نواحی غیر طبیعی یا ضایعات مشکوک را شناسایی کند.

تست PCA3

این آزمایش، میزان پروتئین PCA3 را در ادرار اندازه‌گیری می‌کند. سلول‌های پروستات سرطانی، مقدار بیشتری از این پروتئین را تولید می‌کنند. بنابراین، اگر میزان این پروتئین در ادرار زیاد باشد، می‌تواند نشان‌دهنده سرطان پروستات باشد.

مراحل پیشرفت سرطان پروستات

• مرحله اول

در این مرحله، سرطان به کندی رشد می‌کند و ممکن است فقط نیمی از یک سمت پروستات یا حتی کمتر را درگیر کرده باشد. تومور را نمی‌توان با لمس احساس کرد و سطح PSA خون پایین است. سلول‌های سرطانی را نمی‌توان به خوبی از سلول‌های سالم تشخیص داد.

• مرحله دوم

در این مرحله، سرطان به پروستات محدود شده است، اما ممکن است بزرگ‌تر از مرحله اول باشد. تومور را می‌توان با لمس احساس کرد و سطح PSA خون متوسط یا پایین است. سرطان پروستات کوچک است، اما ممکن است خطر رشد و گسترش آن افزایش یابد.

• مرحله سوم

در این مرحله، سرطان به خارج از پروستات گسترش یافته است، اما به غدد لنفاوی نزدیک پروستات محدود شده است. سطح PSA خون زیاد است و تومور در حال رشد است. سرطان پروستات در درجه بالایی قرار دارد، که به این معنی است که سلول‌های سرطانی به سرعت رشد می‌کنند و دارای ویژگی‌های غیرطبیعی بیشتری هستند.

• مرحله چهارم

در این مرحله، سرطان به خارج از غدد لنفاوی نزدیک پروستات گسترش یافته است و ممکن است به سایر اندام‌ها، مانند استخوان‌ها، کبد یا ریه‌ها، رسیده باشد. سطح PSA خون بسیار زیاد است و تومور در حال رشد است. سرطان پروستات در درجه بالایی قرار دارد.

نمره گلیسون برای درجه بندی سرطان پروستات

نمره گلیسون یک سیستم درجه‌بندی است که برای تعیین میزان تهاجمی بودن سرطان پروستات استفاده می‌شود. این سیستم توسط دونالد گلیسون، آسیب‌شناس آمریکایی، ابداع شد.

در این سیستم، سلول‌های سرطانی پروستات بر اساس میزان شباهت آنها به سلول‌های طبیعی، به پنج دسته تقسیم می‌شوند:

• درجه 1: سلول‌های سرطانی بسیار شبیه سلول‌های طبیعی هستند.
• درجه 2: سلول‌های سرطانی کمی با سلول‌های طبیعی متفاوت هستند.
• درجه 3: سلول‌های سرطانی تفاوت بیشتری با سلول‌های طبیعی دارند.
• درجه 4: سلول‌های سرطانی بسیار متفاوت با سلول‌های طبیعی هستند.
• درجه 5: سلول‌های سرطانی بسیار غیرطبیعی هستند و به سرعت رشد می‌کنند.

برای تعیین نمره گلیسون، پزشک دو منطقه از پروستات را که بیشترین سلول‌های سرطانی را دارند، بررسی می‌کند. به هر منطقه یک نمره بین 1 تا 5 داده می‌شود. سپس، این دو نمره با هم جمع می‌شوند تا یک عدد ترکیبی به دست آید.

مجموعه نمره گلیسون

مجموعه نمره گلیسون می‌تواند از 2 تا 10 باشد. هر چه این عدد بالاتر باشد، سرطان تهاجمی‌تر است.

• نمره گلیسون 2 تا 4: سرطان درجه پایین
• نمره گلیسون 5 تا 7: سرطان درجه متوسط
• نمره گلیسون 8 تا 10: سرطان درجه بالا

نقش نمره گلیسون در درمان سرطان پروستات

نمره گلیسون یکی از عوامل مهم در تعیین درمان سرطان پروستات است. در سرطان‌های درجه پایین، معمولاً درمان‌های کم‌تهاجمی‌تری مانند پرتودرمانی یا برداشتن پروستات انجام می‌شود. در سرطان‌های درجه متوسط ​​تا بالا، معمولاً درمان‌های تهاجمی‌تری مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پرتوی ترکیبی انجام می‌شود.

راه های درمان سرطان پروستات

• عمل جراحی:

پروستاتکتومی رادیکال (باز): برداشتن کل پروستات و وزیکول های منی و حتی غدد لنفاوی

پروستاتکتومی روباتیک یا لاروسکوپی: برداشتن غده پروستات با لاپاراسکوپی

اریکتومی دو طرفه: برداشتن هر دو بیضه

برداشتن مجرای پروستات TURP: تسکین علائم انسداد ادرار

• پرتو درمانی:

پرتو درمانی با پرتوهای خارجی:

پرتودرمانی خارجی شایع ترین نوع درمان سرطان پروستات است. در این روش، پرتوهای اشعه ایکس از دستگاهی که خارج از بدن قرار دارد، به ناحیه مبتلا به سرطان هدایت می شوند.

پرتودرمانی کنفورماسی (CRT) یک نوع پیشرفته از پرتودرمانی خارجی است که از رایانه برای هدایت دقیق پرتوها استفاده می کند. این امر به کاهش آسیب به بافت های سالم کمک می کند.

پرتودرمانی هیپراکتراسیون یک روش درمانی با پرتوهای خارجی است که در آن بیمار دوزهای بالاتری از پرتو را در مدت زمان کوتاه تری دریافت می کند. این روش ممکن است برای بیمارانی که سرطان پروستات آنها در مراحل اولیه است، مناسب باشد.

براکی تراپی یا پرتو درمانی داخلی:

براکی تراپی یک روش درمانی سرطان پروستات است که در آن منابع رادیواکتیو به طور مستقیم در غده پروستات قرار می گیرند. این منابع رادیواکتیو سلول های سرطانی را از بین می برند.

در براکی تراپی با دوز بالا، منابع رادیواکتیو برای مدت کوتاهی (کمتر از 30 دقیقه) در پروستات قرار می گیرند. این امر باعث می شود که دوز بالایی از پرتو به سلول های سرطانی وارد شود.

در براکی تراپی با دوز پایین، منابع رادیواکتیو برای مدت طولانی (چند هفته یا چند ماه) در پروستات قرار می گیرند. این امر باعث می شود که دوز پایین تری از پرتو به سلول های سرطانی وارد شود.

• پرتو درمانی با  IMRT :

پرتودرمانی با انکراسیم (IMRT) یک نوع پرتودرمانی خارجی است که در آن پرتوها از دستگاهی خارج از بدن به ناحیه مبتلا به سرطان هدایت می شوند. با این حال، برخلاف پرتودرمانی خارجی معمولی، IMRT از فناوری پیشرفته ای برای هدایت دقیق پرتوها استفاده می کند. در IMRT، ابتدا از اسکن سی تی برای ایجاد یک تصویر سه بعدی از ناحیه هدف استفاده می شود. سپس، یک کامپیوتر از این تصویر برای تعیین بهترین مسیر پرتوها استفاده می کند. این امر به کاهش آسیب به بافت های سالم اطراف کمک می کند.

• پروتون درمانی:

پروتون درمانی یک نوع پرتودرمانی خارجی است که از پروتون ها به جای اشعه ایکس استفاده می کند. پروتون ها ذرات زیراتمی هستند که دارای بار مثبت هستند. آنها انرژی زیادی دارند و می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. پروتون درمانی نسبت به سایر روش های پرتودرمانی مزایای متعددی دارد. اول، پروتون ها می توانند با دقت بیشتری به تومور هدف هدایت شوند. این امر به کاهش آسیب به بافت های سالم اطراف کمک می کند. دوم، پروتون ها در انتهای مسیر خود انرژی خود را آزاد می کنند. این امر می تواند به کاهش عوارض جانبی طولانی مدت پرتودرمانی کمک کند. با این حال، پروتون درمانی نسبت به سایر روش های پرتودرمانی پر هزینه تر است. علاوه بر این، مراکز پروتون درمانی در همه جا وجود ندارند.

درمان های سیستمیک

در درمان سیستمیک از داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.