زخم معده و علائم آن

• باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori):

عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) یک عفونت باکتریایی است که در معده زندگی می‌کند. سیستم ایمنی بدن به طور عمومی قادر است این عفونت را کنترل کند. اما در برخی از بیماران، این عفونت به طور غیرطبیعی تکثیر می‌شود و با تأثیر بر مخاط معده، التهاب مزمن و بیماری زخم معده را ایجاد می‌کند. این بیماری به‌طور معمول در 60 درصد موارد زخم‌های اثنی‌عشر و 40 درصد موارد زخم‌های گوارشی مسئول است.

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs):

استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) نیز می‌تواند به ایجاد زخم در معده کمک کند. مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین، هنگام تعامل با پوشش معده، منجر به تحریک این ناحیه می‌شوند و مخاط را تخریب می‌کنند. بیش از 50 درصد زخم‌های گوارشی ناشی از استفاده طولانی‌مدت داروهای NSAIDs است.

• سندرم زولینگر-الیسون:

سندرم زولینگر-الیسون نیز کمتر شایع است، اما شواهد نشان می‌دهد که در بیماران مبتلا به این سندرم، ترشح بیش از حد اسید معده باعث بروز بیماری زخم معده می‌شود.

• استرس فیزیولوژیکی شدید:

استرس فیزیولوژیکی شدید نیز می‌تواند عاملی باشد که با تغییر میزان pH بدن و افزایش ترشح اسید معده، به ایجاد زخم معده منجر می‌شود. زخم‌های معده ناشی از استرس فیزیولوژیکی شدید به طور سریع‌تر ایجاد می‌شوند نسبت به زخم‌های معده عادی که به آرامی شکل می‌گیرند.

علائم زخم معده

بعضی از زخم‌های گوارشی علائم مشخصی ندارند که به آنها زخم خاموش می‌گویند. اما علائم مشترکی در زخم‌های معده و زخم‌های اثنی‌عشر وجود دارد که عبارتند از:

1. نفخ شکم: افزایش حجم شکم و احساس تورم و پر بودن شکم.
2. کاهش وزن: کاهش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی.
3. سوزش سر دل: احساس سوزش و درد در ناحیه سینه، به طور خاص در نزدیکی استخوان سینه (روده ستونی).
4. ریفلاکس اسید: بروز بیش از حد برگشت‌خوردن محتوای معده به مری (ریفلاکس) و احساس سوزش و تحریک در ناحیه گلو و دهان.
5. سوزش و درد معده: درد و سوزش در ناحیه معده، معمولاً در قسمت بالا و مرکزی شکم.
6. مدفوع تیره و قیری: مدفوعی با رنگ تیره و قیری، ممکن است نشانه خونریزی در گوارش باشد.
7. حالت تهوع و استفراغ: احساس تهوع و افزایش استفراغ، به‌ویژه پس از وعده‌های غذایی.
8. سوء هاضمه، به‌خصوص در مصرف غذاهای چرب: مشکلات در هضم غذا و ایجاد علائم ناراحتی پس از مصرف غذاهای چرب.

عوارض احتمالی زخم معده یا Stomach Ulcer

1. خونریزی داخلی: زخم‌های عمیق در دیواره معده یا روده می‌توانند منجر به خونریزی داخلی شوند. این خونریزی ممکن است باعث تجمع خون در داخل معده یا روده شود که منجر به استفراغ خون (همتونی) یا مدفوع تیره و قیری (ملکوز) می‌شود.
2. انسداد مسیر معده به اثنی‌عشر: در برخی موارد، زخم‌ها می‌توانند به گونه‌ای بزرگ شوند که مسیر عبور غذا از معده به اثنی‌عشر را مسدود کنند. این مسدودیت می‌تواند باعث درد شدید شکم، استفراغ مکرر و احساس سیری زودرس در هنگام خوردن غذا شود.
3. سوراخ شدن دیواره معده یا روده: زخم‌های عمیق و بزرگ می‌توانند به گونه‌ای پیشرفت کنند که منجر به تخریب دیواره معده یا روده شوند. این موضوع می‌تواند به سوراخ شدن دیواره معده یا روده و عفونت شدید شکمی (پریتونیت) منجر شود که نیازمند مداخله جراحی فوری است.
4. سرطان معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری: عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) می‌تواند به طولانی مدت به زخم‌های معده و التهاب مزمن منجر شود. در برخی موارد، این التهاب می‌تواند به تغییرات سلولی در دیواره معده منجر شود و به طور نهایی به بروز سرطان معده (سرطان معده ناشی از H. pylori) منجر شود.

روش تشخیص زخم معده

• آندوسکوپی (EGD)
• معاینه با اشعه ایکس GI (بلغم باریم)
• CT اسکن
• آزمایش خون
• آزمایش مدفوع
• تست تنفس

درمان زخم معده

درمان غیر جراحی

• آنتی‌بیوتیک‌ها
• مهارکننده پمپ پروتون (PPIs)
• مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2)
• عوامل محافظت کننده سلولی
• آنتی‌اسیدها

درمان با جراحی

در اکثر موارد، زخم معده را می‌توان با دارو درمان کرد. با این حال، در موارد نادر، زخم ممکن است آنقدر شدید یا پیچیده باشد که نیاز به جراحی داشته باشد.

زخم‌های معده پیچیده دارای یکی از ویژگی‌های زیر هستند:

• عود می‌کنند: زخم‌هایی که پس از درمان دارویی مجدداً ظاهر می‌شوند.
• بهبود نمی‌یابند: زخم‌هایی که پس از چند هفته درمان دارویی بهبود نمی‌یابند.
• خونریزی دارند: زخم‌هایی که باعث خونریزی می‌شوند.
• موجب سوراخی در معده می‌شوند: زخم‌هایی که باعث ایجاد سوراخ در دیواره معده می‌شوند.
• مانع ورود غذا از معده به روده باریک می‌شوند: زخم‌هایی که باعث انسداد روده می‌شوند.

درمان خانگی زخم معده

• رژیم غذایی: رعایت رژیم غذایی مناسب یکی از مهم‌ترین عوامل در درمان زخم معده است. از مصرف غذاهای تند، چرب، اسیدی و کافئین‌دار خودداری کنید. غذاهای کم چرب، کم اسید و حاوی فیبر بالا را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• مصرف داروهای مسکن با مشورت پزشک: در صورت داشتن درد شدید، ممکن است پزشک برای شما داروهای مسکن تجویز کند. با این حال، مصرف طولانی مدت داروهای مسکن می‌تواند باعث تشدید زخم معده شود.
• اجتناب از طولانی بیدار ماندن: خواب کافی برای سلامتی دستگاه گوارش ضروری است. سعی کنید حداقل 7-8 ساعت در شب بخوابید.
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های مضر: نوشیدنی‌های گازدار، صنعتی و پرکافئین می‌توانند باعث افزایش تولید اسید معده شوند. از مصرف این نوشیدنی‌ها خودداری کنید.
• انجام فعالیت بدنی: ورزش منظم به بهبود سلامت عمومی و کاهش استرس کمک می‌کند. استرس می‌تواند باعث تشدید زخم معده شود.
• مصرف خوردنی‌های پروبیوتیکی: پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که در روده زندگی می‌کنند. آنها می‌توانند به بهبود سلامت دستگاه گوارش کمک کنند.